Vredesprijswinnaar Mohammadi rolmodel in strijd tegen Iraans regime

De Iraanse mensenrechtenactiviste Narges Mohammadi, aan wie vandaag de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend, trekt al jaren ten strijde tegen het Iraanse regime. Mohammadi voert die strijd vanuit de gevangenis; drie jaar geleden werd ze voor de vierde keer vastgezet.

De prijs valt praktisch samen met woede in Iran over het optreden van de islamitische zedenpolitie. Die sloeg deze week een meisje in coma omdat ze haar hoofddoek niet goed om had.

“Ik ben heel blij dat Mohammadi heeft gewonnen. Het voelt ook als een prijs voor alle Iraanse vrouwen die strijden tegen het regime,” zegt de Nederlands-Iraanse zangeres en activist Nieloefaar Bahadori.

Volgens het Nobelcomité zelf is de prijs ook een erkenning voor de honderdduizenden mensen die op de been kwamen na de gewelddadige dood van Mahsa Amini. Zij overleed een jaar geleden nadat ze was aangehouden. Ook zij had volgens de zedenpolitie haar hoofd niet goed bedekt.

Mohammadi werd in1998 voor het eerst vastgezet en in 2010 voor de tweede keer. Ze strijdt onder meer tegen de doodstraf die in Iran geregeld wordt voltrokken. Dat levert haar waardering op in het buitenland waar ze meerdere prijzen krijgt.

In 2015 wordt ze opnieuw gearresteerd en veroordeeld. In 2020 komt ze vrij, maar een half jaar later wordt ze opnieuw opgepakt. Opnieuw krijgt ze celstraf, bovendien wordt ze veroordeeld tot 80 zweepslagen. Volgens Amnesty is dat vanwege “laster en verzet tegen de gevangenisautoriteiten”.

Vanuit de gevangenis stuurt ze een temporary aan de Britse omroep BBC. Daarin beschrijft ze hoe vrouwen in de gevangenis worden mishandeld en verkracht.

“Ze is zeker in Iran een bekende activiste,” zegt filosoof en feminist Heidi Dorudi. De Iraanse vluchtte als tiener naar Nederland: “Ik ben blij dat ze de prijs heeft gewonnen, need de aandacht voor de situatie in Iran neemt af en dat is niet terecht.”

Juist deze week broeit het weer in Iran. In de hoofdstad Teheran ligt een 16-jarig meisje sinds zondag in coma nadat ze zou zijn mishandeld door de zedenpolitie.

Het meisje werd volgens mediaberichten aangevallen vanwege overtreding van de kledingvoorschriften. Op beelden is te zien dat meisjes een ander meisje op een metrostation uit een trein tillen en op het perron leggen. Daar blijft ze stil liggen.

Haar ouders spreken tegen dat hun dochter is aangevallen, maar activisten geloven dat niet. De Iraanse autoriteiten publiceren vaker interviews met familieleden die worden gedwongen te liegen, zo schrijft de Engelse krant The Guardian.

De zaak doet denken aan wat Mahsa Amini vorig jaar overkwam. Dorudi en Bahadori houden daarom rekening met nieuwe grote protesten in Iran.

“Het afgelopen jaar zijn de protesten gewoon doorgegaan,” zegt Dorudi. “Misschien niet meer zo massaal op straat, maar in sommige regio’s in Iran wordt elke week gedemonstreerd. En er is veel meer stil protest, zoals door vrouwen die alleen nog zonder hoofddoek naar buiten gaan.”

Beide vrouwen hopen dat de Nobelprijs leidt tot hernieuwde media-aandacht voor de situatie in Iran. Ook hopen ze op meer actie. “Als activisten vinden wij dat de Iraanse Revolutionaire Garde op een terreurlijst moet worden gezet”, zegt Dorudi. “Ook zouden landen geen zaken meer moeten doen met Iran.” Nieloefaar Bahadori vindt ook dat bekende feministen zich meer moeten laten horen. “Als je jezelf een feminist noemt en je hebt een groot platform, dan kun je je steun betuigen aan de vrouwen in Iran.”

Zoals de situatie van Mohammadi laat zien, blijft protesteren tegen het Iraanse regime gevaarlijk. Honderden mensen kwamen rond de demonstraties voor Mahsa Amina om het leven. Sommige mensen werden op straat neergeschoten, anderen werden opgepakt en geëxecuteerd. “Dat je desondanks als vrouw nog je hoofddoek anders durft te dragen, zegt heel veel over hoe dapper Iraanse vrouwen zijn,” zegt Bahadori.

Dorudi wil ook de demonstrerende mannen niet vergeten. Meerdere (jonge) mannen werden na de demonstraties geëxecuteerd. “We demonstreren als Iraanse vrouwen al heel lang tegen het patriarchaat in Iran. Toen de Iraanse vrouwen in 1980 na de komst van Khomeini protesteerden tegen de plotseling verplichte hijab, scholden mannen hen uit.” Maar nu ziet Dorudi dat een deel van de nieuwe generatie mannen deze vrouwen juist steunt. “Dit is voor het eerst in de geschiedenis van het feminisme in Iran. Daarom denk ik nog steeds dat er verandering mogelijk is in Iran.”