‘Haat zaaien en geweld zijn nu standaard

• Saskia Dekkers

  correspondent Europa

Het worden de belangrijkste verkiezingen sinds de val van het communisme genoemd. Polen kan aanstaande zondag twee kanten op: kiezen voor meer Europese Unie of opschuiven richting Hongarije. De strijd gaat tussen de nationalistisch-conservatieve regeringspartij PiS en de centrum-liberale Burgercoalitie. Hun aanhang staat lijnrecht tegenover elkaar.

“Geen enkele campagne was zo agressief, zo vulgair en – ik zou zelfs zeggen – zo gevaarlijk”, zegt Marta Wcisło. Ze is parlementslid van het Poolse oppositieblok Burgercoalitie en weet waarover ze praat. De 54-jarige vrouw draagt een bodycam waarmee ze haar campagne vastlegt. Ze filmt bewijs van de agressie waarmee ze te maken krijgt. Haar arm draagt ze inmiddels in een mitella. “Een politieke tegenstander viel me aan op de markt. Hij zei dat mensen zoals ik moeten worden afgemaakt.”

Ook politiek commentator Sławomir Sierakowski ziet de meest agressieve verkiezingscampagne ooit. “Niet alleen haat zaaien is de standaard, maar ook het accepteren van geweld.” De polarisatie onder de aanhang van PiS en de aanhang van de Burgercoalitie, onder leiding van voormalig voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, maakt beide kanten met de dag agressiever. “Bijna elke dag wordt een politicus of folderaar van de oppositiepartij in elkaar geslagen. Dat is nieuw en heel zorgwekkend”, zegt Sierakowski.

In de stad Lublin in Oost-Polen lijkt de verkiezingscampagne rustig. Toch broeit het en dat is zichtbaar op de markt:

Migratie, veiligheid, de Europese Unie: veel thema’s verdelen de Polen. Een Poolse movie roept opvallend veel haat op: in ‘Zielona Granica’ (‘Inexperienced Border’) laat regisseur Agnieszka Holland acteurs ware gebeurtenissen met migranten aan de Swimming pools-Belarussische grens naspelen. Ze received daarmee de juryprijs van het toonaangevende Venetiaanse filmfestival.

De Poolse regering heeft opgeroepen tot een boycot van de vluchtelingenfilm Inexperienced Border. Hieronder een clip uit de movie:

Jaroslaw Kaczynski, leider van de PiS-partij, verzet zich hevig tegen de movie. “Het is afstotende vuilspuiterij. Iedereen die deze bioscoopfilm niet duidelijk veroordeelt, zit in het anti-Poolse kamp”, heeft hij gezegd.

Na een felle lastercampagne moest regisseur Agnieszka Holland uiteindelijk onderduiken. Een vrouwelijke bioscoopganger in Lublin reageert ontzet. “De machthebbers behandelen deze movie niet als artistieke uiting, maar als iets dat ze politiek niet goed uitkomt. Daarom organiseren ze een haatcampagne.” Haar vriendin is het met haar eens. “Er is verzet nodig tegen deze regering. Ze verdelen het volk en als ze de verkiezingen winnen, gaan ze daar mee door.”

Een groepje vrouwelijke aanhangers van de regeringspartij dat Nieuwsuur later aanspreekt, ziet het anders. “De haat wordt opgeroepen door Donald Tusk. Van onze kant is er geen haat hoor. We zijn voor PiS. Voor het vrije Polen.”

Wat gebeurt er na zondag? En zal de PiS-partij een eventueel verlies accepteren? Commentator Sierakowski is er niet gerust op. “Of de uitslag geldig is of niet, beslist uiteindelijk een nieuwe afdeling van het hooggerechtshof. De leden van deze afdeling zijn benoemd door PiS. Zij kunnen altijd zeggen dat er gefraudeerd is of ze kunnen de verkiezingen ongeldig verklaren.”

Een volksopstand sluit hij dan niet uit. “Een golf van protest in Warschau, waar mensen de straat op zullen gaan.” Hoe dat zal aflopen baart hem zorgen. “De PiS-regering heeft de politie en alle andere machtsmiddelen in handen. Een confrontatie kan heftig worden. Al hoop ik dat natuurlijk niet.”