D66 en PvdD eisen dat Rutte onderzoek instelt naar oorlogsverleden prins Bernhard: ‘Hoe kon dit geheim blijven?’ | Binnenland

D66 wil in het onderzoek de rol van het koningshuis betrekken. Dat betekent dat er mogelijk familieleden van prins Bernhard verhoord kunnen worden. ,,Alles om de waarheid aan het licht te krijgen”, zegt Kamerlid Alexander Hammelburg, zelf van joodse afkomst. Er is wat Hammelburg betreft altijd een onafgesloten hoofdstuk geweest als het gaat om de altijd onopgehelderde rol van prins Bernhard bij Duitse nationaalsocialistische organisaties.

,,Nu is er keihard bewijs, en dat vraagt om een onderzoek. Wat betekent dit voor onze geschiedenis? Welke rol heeft de prins zich toegedicht bij de krijgsmacht tijdens de oorlog, en was dat wel allemaal zuiver? Dit is nogal wat!” Partij voor de Dieren sluit zich hierbij aan. ,,Zeker omdat dit lidmaatschap van de nazipartij natuurlijk al jarenlang een publiek geheim was, maar tot op zijn sterfbed ontkend werd door prins Bernhard. Hoe heeft dit zo lang geheim kunnen blijven? Wie wisten ervan?” vraagt Kamerlid Frank Wassenberg zich af.

Het CIDI, een belangrijke stem van de joodse gemeenschap in Nederland, gaat dit verzoek om een onderzoek neerleggen bij demissionair premier Mark Rutte. Het is niet duidelijk of meer politieke partijen het onderzoek steunen. De Rijksvoorlichtingsdienst en Rutte stelden woensdagochtend niet op de onthullingen van Bernhard en zijn lidmaatschap van de NSDAP te willen reageren.

NRC bericht woensdag over deze vondst en het boek. Prins Bernhard heeft tot aan zijn dood in 2004 ontkend dat hij lid was van de nazipartij. In 1996 publiceerden Gerard Aalders en Coen Hilbrink het boek De affaire Sanders, waarin ze onthulden dat ze in de VS een kopie hadden gevonden van Bernhards lidmaatschapskaart.

De situatie rond Prins Bernhard ‘is nu wezenlijk anders’, erkent een woordvoerder van het Prins Bernhard Cultuurfonds. ,,We gaan op een rij zetten wat dit nieuws voor ons als Cultuurfonds betekent.” Over een naamswijziging wil het fonds nog geen mededelingen doen. De joodse gemeenschap pleit intussen voor een ‘diepgaand’ onderzoek naar het verleden van Bernhard.

,,Het laat nog maar eens zien dat de prins de waarheid niet hoog in het vaandel had staan. Wie weet wat er nog meer allemaal niet klopt”, verzucht Ronny Naftaniel, voormalig voorzitter van het Centraal Joods Overleg.

Historicus Flip Maarschalkerweerd onthult in zijn nieuwe boek De Achterblijvers dat hij de originele NSDAP-lidmaatschapskaart van de prins heeft gevonden. De oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief vond de kaart naar eigen zeggen in het privéarchief van de prins, dat hij na zijn overlijden moest inventariseren.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds, in 1940 opgericht door Prins Bernhard, was vooraf niet geïnformeerd over de onthullingen. ,,Wij hebben de mediaberichten over het onomstotelijke bewijs met betrekking tot het lidmaatschap van Prins Bernhard gezien. Wij zijn verrast door deze bekendmaking en het bestaan van dit doc”, laat een woordvoerder weten.

Het fonds blijft hoe dan ook bestaan, benadrukt een woordvoerder. Maar wat betekent het voor de naam van het fonds? ,,Dat gaan we de komende periode intern bespreken. Het is veel te prematuur om nu te zeggen dat we overwegen de naam van de stichting te veranderen.”

De impression op het fonds is in elk geval groot. ,,Het is allemaal nog heel vers. We weten het nog maar internet. Of we ermee in onze maag zitten? Dat kun je wel zeggen, ja.” Het lijkt er overigens sterk op dat het fonds langzaam maar zeker al afscheid neemt van de omstreden prins. Dit voorjaar gingen de web site, het brand en de huisstijl van de organisatie op de schop, met hierbij een duidelijk kleinere rol voor de stichter van het bekende fonds. Op de sociale media wordt de naam van de prins niet eens meer gebruikt.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds begon in 1940 als strijdfonds. Prins Bernhard wilde geld ophalen om Spitfires te kopen, voor de strijd tegen nazi-Duitsland. Er werd 20 miljoen gulden opgehaald, goed voor honderd vliegtuigen en meer oorlogstuig, waaronder een hospitaalschip. In 1950 ging het fonds verder als cultuurfonds, dat elk jaar ruim 35 miljoen euro investeert in cultuur en natuur.

Dat geld gaat naar zo’n 3500 projecten door heel Nederland en het Caribische deel van het koninkrijk. Het geld wordt vergaard dankzij donateurs en companions, maar ook door bijdragen van de VriendenLoterij en Nederlandse Loterij. Ook kent het fonds sinds 1950 Zilveren Anjers toe aan vrijwilligers die zich inzetten voor de cultuur of het natuurbehoud.

Intussen is binnen de joodse gemeenschap met verbazing gereageerd op de nieuwe onthullingen. ,,Het is ontluisterend en afschuwelijk. Natuurlijk waren er altijd al vermoedens, maar nu weten we dat hij er glashard over heeft gelogen”, zegt Ronny Naftaniel, voormalig voorzitter van het Centraal Joods Overleg. ,,Ik vind dat heel heftig, voor een man die de opperbevelhebber was van ons leger in de oorlog.”

Naftaniel pleit voor een verder diepgaand onderzoek naar het verleden van prins Bernhard. ,,Laten we maar eens kijken wat zijn precieze rol is geweest in het hele verzet. Dat doet recht aan de geschiedschrijving. Het NIOD moet wat mij betreft alle archieven in Duitsland, de Verenigde Staten en Nederland overhoop halen.” Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) juicht zo’n onderzoek toe en gaat dit verzoek neerleggen bij demissionair premier Mark Rutte.

,,We dachten al langer dat Bernhard lid was geweest, nu is er ook bewijs voor”, aldus Naomi Mestrum, directeur van het CIDI. ,,Dit is weer een onthulling die een nieuwe zwarte bladzijde toevoegt aan een pijnlijk onderdeel van de recente Nederlandse geschiedenis. Het is duidelijk dat we de prins niet op zijn woord kunnen geloven. Het is nu van groot belang dat we alles boven tafel krijgen. Vanuit daar kan het Koningshuis dan ook reageren.”

In een serie vraaggesprekken die hij voor zijn dood had met de Volkskrant, verklaarde de prins nog: ‘Ik kan met de hand op de Bijbel verklaren: ik was nooit een nazi. Ik heb nooit het partijlidmaatschap betaald, ik heb nooit een lidmaatschapskaart gehad.’

Ook in een gesprek met Elsevier in 1995 ontkende de prins stellig zijn banden met de NSDAP. ‘Als ik werkelijk lid van de NSDAP was geweest, zoals hier en daar wordt gesuggereerd, geloof maar dat Hitler dat met duivels plezier tegen mij zou hebben uitgespeeld! Ik ben veel meer in andere mensen geïnteresseerd dan in mijzelf, of in wat Jantje of Klaasje over mij te beweren heeft.’

Wél heeft Bernhard herhaaldelijk verklaard dat hij korte tijd aspirant-lid was van de SA en/of de SS. Dat deed hij naar eigen zeggen om een politiek examen te vermijden dat noodzakelijk was om zijn studie voort te zetten. Volgens deskundigen bestond een dergelijk examen ten tijde van zijn studie helemaal niet.

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: